Misschien vergeet je het wel eens, maar de paleizen die wij nu bezoeken tijdens een dagje uit bestaan al eeuwen. Kijk maar naar Paleis het Loo. Het paleis werd in 1684 gekocht door stadhouder Willem III (1650-1702). Het toenmalige middeleeuwse kasteel werd tussen 1684 en 1686 verbouwd naar de smaak van Willem III en zijn vrouw Mary Stuart (1662-1695).
Wat Paleis het Loo zo kenmerkt zijn de symmetrische tuinen, die geheel in de Franse stijl, in navolging van het paleis van Versailles, zijn aangelegd. Als je het paleis nu bezoekt, zul je zien dat de tuinen er nog net zo bijliggen als toen. Dat Paleis het Loo er voor een groot deel nog uitziet zoals in de zeventiende eeuw, bewijst dit boek van Carel Allard (1648-1709).
Allards boek, getiteld ‘t Lusthof van zyn Britannische majesteit Willem de Derde op ’t Loo, is een boek vol visuele representaties van het paleis. Het dunne boekje in quarto-oblong formaat bestaat uit zestien etsen die tonen hoe Paleis het Loo er in de zeventiende eeuw uitzag. Deze topografische prenten tonen allemaal een ander onderdeel van Paleis het Loo: de Venus- en Hercules-fontein, de stallen, oranjerie, het doolhof en Kruidhof.
Elke prent bevat een korte beschrijving, bestaande uit één zin. Op elke prent zie je hoe elegant geklede burgers zich vermaken op het terrein van het paleis. Sommige laten hun hond uit, maken een vriendelijk praatje met elkaar of flaneren door de tuinen. Waar sommige mannen met hun wandelstok lopen, maken de vrouwen gretig gebruik van hun waaiers en parasols.
Wie misschien zou denken dat dit boek niet past in het oeuvre van Allard, die vooral bekend stond om zijn kaarten en atlassen, heeft het mis. Allard gaf namelijk een hele serie uit over landgoederen en paleizen in de Republiek. Er bestaat bijvoorbeeld ook een boekje met prenten over Huis Honselaarsdijk.
In 1697 gaf Allard zelfs Tooneel der voornaamste Nederlandse huizen en lusthoven, naar ’t leven afgebeeld in 55. kopere plaaten uit, een boek met gekleurde prenten over vele paleizen en landgoederen. Deze boeken uit Allards oeuvre behoorden tot een specifiek genre binnen de boekenwereld van de zeventiende eeuw dat zich richtte op topografische prenten.
Rond 1680 werden topografische prenten, zoals die van Allard, erg populair in de Republiek. Zowel ‘’panoramische perspectiefprenten’’ als een serie prenten over paleizen en buitenhuizen werden steeds meer gemaakt en verkocht. De Amsterdamse kunstenaar Abraham Blooteling (1640-1690) was de eerste die zo’n panoramische perspectiefprent uitbracht in 1683 Zulke prenten zouden tot in de achttiende eeuw gretig aftrek vinden. Maar ook prent-series als die van Allard werden populair. Alle prent-series waren op dezelfde manier opgezet: ‘’helder gegraveerde of geëtste voorstellingen op halfblad of kwartoformaat variërend van 4 tot wel 16 prenten met een kort beschrijvend onderschrift in het Nederlands of Frans.’’
Kijkend naar de voorstellingen van Allard over Paleis het Loo, zien we dat dit precies hier gebeurt. Wat we zien is een klein maar fijn boekje met allerlei prenten, die je even meenemen naar die zeventiende eeuw. Met wat fantasie hoor je de flanerende dames en heren bijna praten.
Literatuur:
Kolfin, Elmer. ‘’Amsterdam, stad van prenten. Amsterdamse prentuitgevers in de 17de eeuw.’’ In Gedrukt tot Amsterdam. Amsterdamse prentmakers en -uitgevers in de Gouden Eeuw, red. Elmer Kolfin en Jaap van der Veen, 10-57. Zwolle/Amsterdam,, 2011.
Paleis het Loo. ‘’Het Paleis.’’ Geraadpleegd op 14 november 2020. https://www.paleishetloo.nl/museum/paleis/.
Tamar van Riessen
De Vitrine - Digitaal Museum voor Wetenschap en Cultuur 