In plaats van een tussenjaar met een backpackreis naar Zuidoost-Azië of Australië was het voor de welgestelde jongeman in de 17e en 18e eeuw helemaal hip om een Grand Tour door Europa te maken, met vanzelfsprekend een vaste stop in Rome. Het prachtig geïllustreerde Les restes de l’ancienne Rome zal vast veel van deze jonge heren geïnspireerd hebben de bezienswaardigheden eigen hands te bewonderen.
Het werk is echter niet bepaald te vergelijken met een hedendaagse Lonely Planet: met een omvang van maar liefst 55.2 bij 41.5 cm is het zware boek bepaald geen pocketformaat te noemen, zeker niet als men in het achterhoofd houdt dat er maar liefs drie delen (uiteraard net zo groot en zwaar) tot de reeks horen.
De oudheden die begin achttiende eeuw in Rome zichtbaar waren staan centraal in deze driedelige reeks. De boeken zijn prachtig geïllustreerd met gravures van Bonaventura van Overbeek (1660-1705). De Amsterdammer reisde in een periode van 20 jaar drie maal naar Rome om de stad in beeld te brengen, met Les restes de l’ancienne Rome als resultaat.
In Rome sloot hij zich ook aan bij de broederschap ‘Bentvueghels’, die voornamelijk uit Noord- en Zuid-Nederlandse kunstenaars bestond. Daar kreeg hij een nieuwe bijnaam ‘Romulus’.
Het boek staat vol met prachtige illustraties van allerlei verschillende antieke monumenten en overblijfselen. Ik zal hier aandacht besteden aan een aantal opvallende voorbeelden. De eerste uitklapbare gravure die de lezer tegenkomt is, zeer gepast, een plattegrond van de stad Rome, inclusief een legenda waar alle highlights van de stad handig op zijn aangeduid.
Met de aangegeven bezienswaardigheden zoals de vele bekende antieke bruggen en poorten, het Forum Romanum, de tempels en natuurlijk het Colosseum, is de kaart haast niet te onderscheiden van een moderne editie.
In een andere even dramatische als spectaculaire gravure zien we hoe een ode aan de populaire koningin Anne van Engeland wordt opgedragen. De illustratie zit tjokvol met mythische Romeinse figuren: zo ligt Medusa geketend op de grond te creperen, terwijl Hercules met zijn knots de gespleten wereld probeert te repareren. Daarboven zien we een onderbreking van deze meeslepende scène: een sierlijk en rustig wapenschld waar koningin Anne op staat afgebeeld. Vanzelfsprekend wappert de Engelse vlag vredig op de achtergrond.
De uitgever van het boek is Johannes (of in de Franse editie: ‘Jean’) Crellius, een bekende naam binnen de Amsterdamse boekenwereld. Daarnaast heeft de neef Bonaventura van Overbeek een belangrijke rol bij de uitgave van het boek gespeeld, aangezien Bonaventura in 1705 stierf, voor het boek af was.
Het werk werd alsnog uitgegeven, waarvoor zijn neef Michael van Overbeek verantwoordelijk was. De uitgave was tweetalig en bedoeld voor het Hollandse en voor een internationaal publiek.
Les restes de l’ancienne Rome. Gegraveerd door Bonaventure d’ Overbeke. Uitgegeven door M. ab Overbeke
Amsterdam, J. Crellius, 1709
[Eliza van Walraven]
De Vitrine - Digitaal Museum voor Wetenschap en Cultuur 