Antoine de Pluvinel (1552-1620) was een gevierd paardenrijschoolhouder uit Frankrijk. Tijdens zijn jeugd vertrok hij naar Italië om de paardrijdkunst te bestuderen onder Giovanni Battista Pignatelli. Pignatelli was een edelman uit Napels en stond bekend als begaafd rijmeester. Hij was van grote invloed op de ontwikkeling van klassiek dressuur.
Eenmaal terug in Frankrijk trad Pluvinel in dienst van Henri, de graaf van Anjou en de broer van koning Karel IX. Hij volgde Henri toen hij na het overlijden van zijn broer koning werd. Pluvinel nam een belangrijke plek in aan het Franse hof en stond dichtbij de koning. Na Henri II’s overlijden zou hij eenzelfde positie behouden onder diens opvolgers. In 1594 werd Pluvinel de eerste écuyer van de koning, de hoofdverantwoordelijke voor zijn paarden, en mocht een academie oprichten aan het hof die onder andere gericht was op het onderrichten van de kunst van het paardrijden.
L’Instruction du Roy en l’Exercice de Monter a Cheval is, zoals de titel al verraadt, geschreven voor (en opgedragen aan) de Franse koning, Lodewijk XIII. Lodewijk kreeg net als zijn voorgangers les van Pluvinel. L’Instruction is een handboek voor het trainen van het paard en de berijder. Een eerdere Franse uitgave van het werk draagt de naam Maneige Royal (1623). Het is geschreven in de vorm van een dialoog tussen Lodewijk XIII en Pluvinel: de koning stelt een vraag en Pluvinel geeft hem antwoord. Uit de l’Instruction blijkt dat Pluvinel zichzelf niet alleen als leermeester in de paardrijdkunst zag, maar ook als leermeester van deugd en moraliteit.
Beide werden beschouwd als een belangrijk onderdeel van de vorming van de jeugdige nobiliteit. Deze overtuiging was onderdeel van een herontdekking van klassiek paardrijden in de Renaissance. Geïnspireerd door Xenophons (431-354 v.Chr.) Over de rijkunst uit 400 v.Chr. leefde het idee van paardrijden als kunstvorm op in zestiende-eeuws Napels. In Italië, Frankrijk en Spanje werden vervolgens invloedrijke rijscholen opgericht waarin paarden en berijders in deze kunstvorm werden opgeleid, waaronder de academie van Pluvinel.
Deze folio-uitgave van L’Instruction is gedrukt in 1666. De titelprent het jaartal 1668. De tekst is gezet in een romein. De uitgave is geïllustreerd met gravures van Crispijn van de Passe de Jonge (1594-1670). Hij had in 1625 toestemming van de Franse koning gekregen om het werk van Pluvinel uit te geven en van gravures te voorzien. Waarschijnlijk heeft hij Pluvinel ontmoet bij diens academie, waar Van de Passe vanaf 1617 tekenles gaf.
Het boek bevat tientallen gravures waarop verschillende zaken zijn afgebeeld, waaronder houdingen voor paard en ruiter, technieken om op te stappen of paarden te zadelen en ruiterkleding voor verschillende gelegenheden. De illustraties corresponderen met passages uit de tekst. Gravures konden niet gelijk met de tekst worden gedrukt en deze zijn dan ook later ingevoegd. De lijsten die om de gravures heen zitten, zijn afzonderlijk gedrukt. Het zijn losse koperplaten.
L’Instruction was een erg populair werk. Er zijn verschillende varianten van verschenen en het is in meerdere talen uitgekomen. Deze folio-editie van het boek is in 1666 uitgegeven door Jan Jacobszoon Schipper (1617-1669) in Amsterdam, in het boek ook wel verfranst tot ‘Jean Schipper’. Hij was uitgever, boekverkoper en schreef toneeldichten. In 1636 werd hij tot het boekverkopersgilde toegelaten. Er staan veel werken met een moralistische toon op zijn naam, zoals de werken van Jacob Cats (1577-1660) en werken met een religieuze toon, waaronder verschillende werken van Calvijn. Daarnaast hield hij zich bezig met het vertalen van Franse proza en het uitgeven van toneelstukken en dichten, waaronder zijn eigen werken. Ook vinden we werken met een medische achtergrond tussen de boeken die hij heeft uitgegeven.
Het zou zo kunnen zijn dat de keuze om de L’Instruction uit te even voort uit de moralistische kant die het boek bezat. Maar het grote formaat van het boek en de vele gravures die in het boek zaten, maakten het een prijzig werk. Bovendien was het uitgegeven in het Frans, een taal die alleen mensen uit de hogere klassen van de samenleving machtig waren. Dat was de Amsterdamse elite die, een generatie na het einde van de 80-jarige oorlog op het hoogtepunt van haar macht stond en er adelijke aspiraties op na ging houden.
Antoine de Pluvinel, L’Instruction du Roy en l’Exercice de Monter a Cheval (…) (Amsterdam, Jean Schipper, 1666/1668).
Plaatsnummer UBA: OF 06-895
[Renate Smit]
De Vitrine - Digitaal Museum voor Wetenschap en Cultuur 